Yusuf Has Hacip Kimdir? Hayatı ve Eserleri

Kutadgu Bilig siyasetnamesinin yazarı Yusuf Has Hacip Kimdir? Türk-islam tarihi ve kültürü açısından son derece önemli eserlere imza atan Yusuf Has Hacip, 1015 yılında Balasaguni’de, zamanın önde gelen,  varlıklı bir ailede doğmuştur.  Adında yer alan Has hacip kelimesi bir unvandır ve karahanlı hizmetine girdikten sonra kendisine verilmiştir.

Yusuf Has Hacip’in Hayatı

Doğu Karahanlı hükümdarı ve Kaşgar Prensi Tabgaç Uluğ Buğra Kara Han’a atfen kaleme aldığı “Kutadgu Bilig” (“Kutsanmış Bilgi”) isimli siyasetname türündeki eseri 54 yaşında (1069-1070’te)  yazmıştır. Bu eser Türk-islam edebiyatında yazılmış ilk eser olma özelliğini taşıması ve  aruz kullanımının ilk örneği olması sebebiyle oldukça önemli yere sahiptir.

Yusuf Has Hacib 1070 yılında (55 yaşında) Kaşgar’da  vefat etmiştir.  Kendisi için Kaşgar’da bir türbe inşaa edilmiştir (1865) ancak 1972’de Çin ” kültürel devrimi ” sırasında bu türbe yıktırılmış ve yerine okul inşa edilmiştir. Mao Zedong’un ölümünden sonra okul farklı bir yere taşınarak türbe tekrar gün yüzüne çıkarılmıştır. Hatta Türbeyi restore ederken, bilinmeyen bir kaç tane mezara daha da rastlanılmıştır.  Yusuf Has Hacip’in mezarı Çince, Arapça ve Uygurca yazıtlarla dekore edilmiştir.

Kutadgu Bilig

Kutadgu Bilig hem bir sanat eseri, hem de etik-didaktik ve politik-felsefi bir tezdir. Eser karakterler arasında yaşanan diyaloglardan oluşmaktadır. Bu karakterler adaleti (Kün Togdı), mutluluğu (Ay Toldı), aklı (Ögdülmiş) ve memnuniyeti (Ogdurmış) kişileştiren alegorik görüntülerdir. Yusuf  Has Hacip,  1070′te Karahanlı hükümdarı, Uluğ Kara Buğra Han’a Kutadgu-Bilig’i arz etmiş, Eserde Türklerin ahlâk hukuk ve devlet idâresi ile törelerinin  güzel bir dil ile anlatılması  Uluş Kara Buğra’nın hoşuna gitmiştir. Bunun üzerine Kutad-gu bilig sarayda günlerce okuturmuştur.