Dîvânu Lugâti’t-Türk’ü Diğer Geçiş Dönemi Eserlerinden Ayıran Özellikler

Dîvânu Lugâti’t-Türk’ü diğer Geçiş Dönemi eserlerinden ayıran özellikler sizce nelerdir? Düşüncelerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız.

Dîvânu Lugâti’t-Türk geçiş dönemi bir eser olup Türkçe’nin ilk sözlüğü ve dil bilgisi kitabı türünde yazılmış muhteşem bir eserdir. Araplara Türkçe’ yi öğretmek ve gücünü göstermek amacıyla yazılmıştır. Kaşgarlı Mahmud sadece bir dil sözcüğü olarak yetinmemiş ve milletin zihninde yer alacak Türklük sevgisini, Türk boylarını, Türk düşünce ve yaşayış tarzlarını anlatarak bir el kitabı oluşturmuştur.

Dîvânu Lugâti’t-Türk Eseri

Türk dillerini, lehçelerini ve ağızlarını bir araya getirerek sonsuz tükenmez bir kaynak oluşturan Kaşgarlı Mahmud bu esere Dîvânu Lugâti’t-Türk adını vermiştir. Dönemin dillerini ve söz varlığını eserine aktaran Kaşgarlı Mahmud Türk toplumun tüm ağız özelliklerini ses ve hece bakımından ayrıntılı bir şekilde ele almıştır.

Kâşgarlı Mahmud Dîvânu Lugâti’t-Türk Eserini Ne Zaman Yazmıştır?

Kaşgarlı Mahmut eserinin giriş bölümünde Allah’a ve Hz. Muhammed’e yapılan övgülerden sonra yazma amacını detaylı bir şekilde açıklamış. Giriş bölümünde Türkçe’nin Arapça ile at başı şeklinde yürüdüklerini dile getirmiştir. Kaşgarlı Mahmud bu sözüyle Türkçe’nin dil varlığı ve kültürünün ne kadar zengin olduğunu öne sürmüştür. Kâşgarlı Mahmud Dîvânu Lugâti’t-Türk’ü günümüzden yaklaşık dokuz yüz otuz altı yıl önce yazmıştır.

Dîvânu Lugâti’t-Türk’ün Yapısı Hakkında

Bir dil sözlüğü, ansiklopedi ve sözlük olarak yazılan Dîvânu Lugâti’t-Türk iki ana bölümden oluşmuş şaheser bir yapıttır. 1266 yılında yazılmaya başlayan eser o zamanki Türklük bilgisi el kitabı olarak hala insanlar tarafından okunmaktadır. Eserin sözlük bölümü sekiz ayrı kitaptan oluşarak her kitapta Türkçe’nin ayrı bir özelliğinden bahsedilmektedir. Kaşgarlı Mahmut Dîvânu Lugâti’t-Türk’te bulanan ve bulunmayan Türkçe sözcüklerini bir tablo halinde yer vermiştir.

Dîvânu Lugâti’t-Türk’ün Söz Varlığı Hakkında

Kaşgarlı Mahmud’ un Türkçe’ ye verdiği en büyük hizmetlerden birisi 1200 yıl önce yaşayan toplulukların dil, lehçe ve ağızları en ince ayrıntısına kadar ortaya koymasıdır. Eser üzerinde yapılan sayım ve araştırmalara göre Dîvânu Lugâti’t-Türk’teki söz varlığı hakkında farklı birçok veriye ulaşmıştır. Yabancı araştırmacı Carl Brockelmann’ın yayımladığı eserde Dîvânu Lugâti’t-Türk’te 7.993 söz varlığının olduğunu dile getirmiştir. Eserde söz varlığının genelinde Uygurlar, Oğuzlar, Türkmenler olmak üzere Türk toplulukların kendine özgü sözcükleri bulunmaktadır.

Kâşgarlı Mahmud’a Göre Türk Kavramı

Dîvânu Lugâti’t-Türk adlı eserde Kaşgarlı Mahmud ilk bölümde Allah ve Peygambere yapılan övgülerden sonra sonraki bölümlerde bulunduğu her fırsatta Türklüğü överek Türk kavramını şöyle açıklamaktadır. Türk adının Allah tarafından Türklere verildiğini anlatarak güzellik, zariflik, sevimlilik, incelik, büyüklere saygı, tatlılık ve sözünde durma özelliklere sahip olduğunu eserde anlatmıştır. Türk sözcüğüne çok yer veren Kaşgarlı Mahmud hem teklik hem de çokluk anlamlarına gelen sözcüğü sözlüğüne eklemiştir.

Kâşgarlı Mahmud’un Eserinde Yer Verdiği Türk Boyları

Kaşgarlı Mahmud yaklaşık 20 boydan Türk toplulukların köklerinin Hz. Nuh’un oğlu Yafes’e ve onun oğlu Türk’e dayandığını eserinde dile getirmiştir. Her boyun kendi içinde kollara ayrıldığını söyleyen Kaşgarlı Mahmud bu kolların sayısı bilinmediğini anlatmıştır. Eserde geçen Türk boylarını şöyle sıralamıştır.

• Oğuzlar
• Peçenekler
• Kıpçaklar
• Uygurlar
• Kırgızlar olmak üzere en önemli olanlar olarak daha çok anlatılmıştır.

20 boydan fazla olan bu topluklar batıdan doğuya doğru olacak şekilde eserine aktarmıştır. Sadece yaşadıkları bölgelerle yetinmeyip harita üzerinde de gösterilmiştir.