El-Biruni Kimdir? Hayatı ve Buluşları
El Biruni: Gökbilim, matematik, coğrafya ve tarih alanlarında çalışmalar yapmış bilgin.
Hayatı
Gökbilim, matematik, tabiat bilimleri, coğrafya ve tarih alanlarındaki çalışmaları ile tanınan El-Biruni, 973 yılında Özbekistan’da doğmuştur. Biruni, ilk eğitimini Ebu Nasr Mansur’dan almıştır. Ebu Nasr Mansur, o günün hükümdar ailesi üyelerinden biriydi ve çok seçkin bir matematikçi ve gökbilimciydi. Biruni onun yanında Öklid geometrisi ve Batlamyus astronomisi ile ilgili dersler aldı. Biruni’nin hayatı 11. yüzyılda Gazneli Mahmut’un Hindistan’a yapmış olduğu seyahat sonucunda hindistan’da devam etmiştir. 13 yıl boyunca Hindistan’da yaşayan biruni, meşhur kitabı Kitab’üt-Tahkik Ma li’l-Hind’i bu topraklarda kaleme almıştır.
Buluşları
Aristo, Arşimet ve Demokritus gibi yunan filozoflarından etkilenen El-Biruni, 17 yaşında bilimsel çalışmalar yapmaya başlamıştır. 17 yaşlarındayken ilk buluşu olan Güneşin yüksekliği ve şehrin boylamını hesaplamayı buldu. Ardından buluşlarına Güneşin hareketlerinden mevsimlerin sürelerini hesaplamayı ve Dünyanın çapını ekledi. Dünyanın çapı bugünkü değere fazlaca yakın olarak bulunmuştur. Tam değerleri o günüm şartlarında ne yazık ki bulamamıştır.
El-Biruni, astronomi ve coğrafya bilimleri için bir çok ölçü aleti geliştirdi. Ne yazık ki geliştirdiği ölçme aletlerinin birçoğu süre içinde önemini yitirdi ve kayboldu. Bu alanda günümüze ulaşan tek ölçü aleti piknometre‘dir.
El-Kanunü’l-Mesudi: Detaylı bir matematiksel coğrafya eseridir.
İstihrâc el-Evtâr fî Dâire: Bu kitapta Orta Asya’nın topoğrafyasını belirledi.
Kitabü’I Cemahir fi Ma’rifeti Cevahir: Bu eserinde 50’nin üzerinde mineral ve maden hakkında detaylı bilgi vermiştir.
Kitâbü’s-Saydele: Hayatı boyunca incelemiş olduğu bitkileri bu kitapta listelemiş, organik ilaçları ve bu ilaçların hangi hastalıklara iyi geldiğini yine bu eserinde detaylıca anlatmıştır.
Netwon’un matematiksel olarak ispatladığı yer çekimi kuramının ilk fikirlerini El-Biruni, Newton’dan 700 yıl önce ileri sürmüştür. Kendi geliştirdiği teleskop ile yaptığı gözlemler sonucunda dünyanın döndüğü fikrini ortaya atan ilk kişi yine biruni olmuştur. Dünya dönüyorsa, niçin üzerindeki denizler, insanlar ve taşlar fırlamıyor sorusuna ise merkezde bir çekicilik olduğunu, ve bu çekim sonucu nesnelerin ve canlıların dünya üzerinde durduğunu söylemiştir. Kendisinden sonra gelen Newton, Toricelli, Copernicus, Galileo gibi bir çok bilim insanına ilham kaynağı olan biruni 75 yaşında vefat etmiştir.
