Ali Kuşçu Kimdir? Hayatı ve Buluşları
Ali kuşçu hayatı boyunca matematik ve astronomi alanında çalışmalar yapmış, 20 den fazla eseri ve buluşu bulunan Timur İmparatorluğu ve Osmanlı İmparatorluğu’nda yaşamış, ünlü astronom, matematikçi ve dil bilimcidir.
Özbekçe adı Ali Qushchi’tir. Tam adı Ala al-Dīn Ali ibn Muhammed al-Qushji’tir. 16 Aralık 1474’te İstanbul’da doğmuş, Timur ve Osmanlı İmparatorluğu’nda bir astronom, matematikçi ve dil bilimcidir. Kelam alimi olarak da bilinen Ali Kuşçu, 1403’te Semerkant’ta dünyaya gelmiştir. Türk mü yoksa faslı mı olduğu konusunda kesin bir kanıt bulunmamaktadır.
Timur imparatorluğu sultanı olan astronom Uluğ Bey’in kuşçusu olarak bilinir bu sebeple kuşçu lakabıyla çağrılmıştır. Küçük yaşta ilgi duyduğu matematik ve astronomi ile pek çok büyük isimden astronomi ve matematik dersi almıştır. Sonrasında ise daha da bilgilenmek için Kirman’a gitmiştir. Burada ise “Ay Safhalarının Açıklanması” isimli risalesini ve Serhi Tecrid eserlerini yazmıştır. Bursa ve Semerkant’ta eğitimini bitirdikten sonra ise Uluğ Bey’in yanına yardımcı olarak girmiştir. Bir süre rasathanede müdürlük yapmıştır. Akkoyunlu hükümdarı kendisine büyük bir saygı duyarak, Osmanlı ile ilgili barış sürecinde kendisinden yardımcı olmasını istemiştir. Bir müddet Uzun Hasan’ın sözcülüğünü yapan kuşçu, 2. Mehmet’ten aldığı davetle İstanbul’a gelmiştir. Fatih Sultan Mehmet’in talimatıyla büyük bir törenle karşılaşmış ve Ayasofya Medresesine de müderris olmuştur.
1474 yılında, 16 Aralık’ta ise İstanbul’da hayata gözlerini yummuştur. Mezarı da Eyüp Sultan Türbesi çevresindeki hazirede bulunur. Ali Kuşçunun soyundan torunlarının bir kısmı, Yavuz Sultan Selim’in Maraş’ı fethetmesinin ardından bölgede Şii mezhebinin artması sonucu fermanla gönderilmiştir. Böylece geriye kalan torunlarıysa sonrasında Düzce’ye kendi isteğiyle göç etmiştir. Maraş’taki ailesinin bir kısmı ise Cumhuriyet ilanıyla Bursa’ya yerleşmiştir.
Buluşları
Risale fi’l Muhammediye isimli kitabında matematik, cebir ve hesap alanında çalışmalarına yer verirken, Şerh-i Tici Uluğ Bey ve Risale-i fi’l Fethiye isimli eserinde astronomi alanındaki çalışmalarına yer vermiştir. Astronomi, Matematik ve Dil bilgisi alanında 20’den fazla eser veren ali kuşçu, eserleriyle günümüz bilimine ışık tutmuştur.
