Ahmet Yesevi Kimdir? Hayatı ve Eserleri
Ahmet Yesevi Kimdir? Ahmed-i Yesevî, bugün Kazakistan’da yer alan Çimkent’e yedi kilometre uzaklıktaki Sayram doğmuştur. Doğum tarihi kesin olmasa da 1093’te olduğu tahmin edilmektedir. Yesevî kelimesi “Yesi’den gelen” anlamına gelmektedir.
Hoca Ahmed Yesevî’nin yaşadığı Seyhun doğusundaki Mâverâünnehir’deki Buhara ve Sayram ve Yesi şehirleri, doğmadan çok önce İslam’ın sınırlarına alınmıştır. Bu kentlerin sakinlerinin çoğu İslami itirafta bulunan Türklerden oluşmaktaydı. Ancak Türklerin büyük bir kısmı henüz o dönemde İslam dinine geçmemişti. Yeşilçiliğin yayıldığı Sir-i Derya, Ilek ve Fergana bölgelerinde yaşayan Türkler, Mazdeisizm, Maniheizm ve Sanavizm gibi farklı inançlara sahiptiler. Müslüman ve gayrimüslim Türkler sürekli savaş yürütümüştür ve aralarında birlik yoktur.
Ahmed Yesevî’nin babası Sayram’ın önde gelen kişiliklerinden biri olan mucizeler olduğu sanılan ve dördüncü halife Ali ailesinin soyundan kabul edilen Şeyh İbrahimmiş. Ahmed daha sonra çocukluğunda annesini ve babasını kaybetmiş ve ablası ile birlikte Yesi kasabasına taşınmıştır. Orada Arslan Baba ve Bahaeddin İsficabî gibi ünlü teosofiler tarafından eğitim görmüştür. Arslan Baba’nın öğrencisi olmuş ve 16 yıl boyunca ona hizmet etmiştir. Şeyh öldüğünde Ahmed 23 yaşındayken Buhara’ya gitmiş ve Yusuf Hemedanî’ye bağlanmıştır. 30 yaşında halifesi olmuştur. Beş yıl sonra şeyhinin izniyle Yesi’ye dönmüş ve rehberlik faaliyetleri ile Kıpçak, Oğuz ve Karluk Türklerinin Velisi olmuş ve bu nedenle Türk mistisizminin kurucusu olarak tanınırken, birçok halifeyi eğitmiştir.
İslam’ın Türkler arasında yayılmasında önemli bir rol oynamış ve böylece Türkler arasındaki birliği sağlamak için büyük katkılarda bulunmuştur. Son yıllarını inzivada geçirmiştir. Yaşamak için tahta kaşıklar ve odun kepçeleri yaptığı söylentileri varmış. Ahmed Yesevî, 1166-67’de Türkistan’ın Yesi ilçesinde ölmüştür. Timur, Yesi’ndeki mezarına mezar ve cami ile dini bir bina inşa etmiştir. Timur’a, hayalindeki Ahmed Yesevî tarafından gelecekteki zaferlerinin habercisi verilmiştir. Böylece binayı Yesevî’ye teşekkür etmek için inşa etmiştir. Türkiye’de 1993 yılı Ahmed Yesevî’nin yılı ilan edilmiştir.
Ahmed Yesevî, İslam tarihinin en önde gelen ahlaki liderlerinden biridir. Ahlak felsefesi, benliği disipline etme inancına ve anlayışına dayanmaktadır. Yesevî’ye göre kişi kendini disipline sokmalı ve kontrol etmeli, ahlaki zayıflıklardan kurtulmalı, iradesini güçlendirmeli ve kontrol altında tutmalıdır.
Ahmed Yesevî, İslam’ı yaymak ve insanları Tasavvuf yönünde aydınlatmak için, heceli metreyle “hikmet” (bilgelik) adlı şiirler yazmıştır. Şiirleri didaktik karakteristik ve saf Türkçe’dir, bu nedenle kitleler arasında çok popüler hale gelmiştir. Şiirleri Divân-ı Hikmet (Bilgeliğin Divanı) kitabında toplanmıştır.
